Η ζωή στην έρημο του Άθω. Ευλογημένα αυτά τα μέρη! Άγιος Γέροντας Σωφρόνιος του Έσσεξ

Κατάθεση του Αρράφου Χιτώνος του Κυρίου Ιησού Χριστού στη Μόσχα το 1625.
Αγία Νίνα Ισαπόστολος της Γεωργίας, συγγενής του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του Τροπαιόφορου. (Εορτάζει 14 Ιανουαρίου, 10 Ιουλίου, 1 Ιουνίου)
Φηλικίτα (Ευτυχία) μάρτυς και οι επτά υιοί αυτής μάρτυρες εν Ρώμη (167) 
Μύριοι Πατέρες της Νιτρίας Αιγύπτου, οι οποίοι μαρτύρησαν διά πυρός και βιαίω θανάτω υπό Θεοφίλου αρχιεπισκόπου Αλεξανδρείας (+398)
Σαράντα Πέντε (45) μάρτυρες εν Νικοπόλει Αρμενίας (+320)
Αντώνιος ο ιδρυτής της Λαύρας των Σπηλαίων του Κιέβου και πατήρ του Ρωσικού Μοναχισμού (+1073) και Παναγία του Κόνεβιτς (1393)

Εορτάζουν στις 10 Ιουλίου

Η αγία Νίνα (γεωργ. Νίνο) γεννήθηκε στα τέλη του 3ου αι. στην Καππαδοκία. Είχε στενή συγγένεια με τον άγιο μεγαλομάρτυρα Γεώργιο, σύμφωνα μάλιστα μ’ ένα παλαιό χειρόγραφο ήταν εξαδέλφη του. Γι’ αυτό η ευλάβειά της στον άγιο ήταν μεγάλη.

Ο πατέρας της Ζαβουλών, ευσεβής και φημισμένος στρατιωτικός, είχε φύγει από την πατρίδα του Καππαδοκία, για να προσφέρει τις υπηρεσίες του στον αυτοκράτορα Μαξιμιανό. Η μητέρα της Σωσάννα, γεννημένη κι αυτή στην Καππαδοκία, ήταν αδελφή του επισκόπου Ιεροσολύμων, τον οποίο ορισμένοι ταυτίζουν με τον Ιουβενάλιο.
Ο γάμος του Ζαβουλών και της Σωσάννας έγιναν στα Ιεροσόλυμα, και στη συνέχεια αναχώρησαν για την πατρική γη της Καππαδοκίας.
Από το ευλογημένο εκείνο ζευγάρι γεννήθηκε η μακαρία Νίνα, η φωτίστρια της Γεωργίας. Όταν έγινε δώδεκα χρονών, πήγε με τους γονείς της στην Αγία Πόλη της Ιερουσαλήμ.

Ο πατέρας της φλογισμένος από αγάπη για το Θεό, θέλησε ν’ αφιερωθεί σ’ Αυτόν και να γίνει ερημίτης. Αφού πήρε τη συγκατάθεση της συζύγου του και την ευλογία του επισκόπου, αποχαιρέτησε με δάκρυα την κόρη του Νίνα, αναθέτοντάς την στον Κύριο, τον πατέρα των ορφανών και προστάτη των χηρών.
-Μη φοβάσαι τίποτα, παιδί μου, της είπε. Μιμήσου με ζήλο το παράδειγμα της Μαρίας της Μαγδαληνής και της άλλης Μαρίας, της αδελφής του Λαζάρου. Αν αγαπήσεις όπως εκείνες το Χριστό, τότε η χάρη Του δεν θα σ’ εγκαταλείψει.
Ύστερα έφυγε κι εξαφανίστηκε στην έρημο του Ιορδάνη. Ο τόπος της ασκήσεως και του θανάτου του παρέμεινε άγνωστος.
Όταν η μικρή Νίνα έμαθε την ιστορία του άρραφου Χιτώνα, άρχισε να προσεύχεται στην Υπεραγία Θεοτόκο να την αξιώσει να προσκυνήσει τον ιερό Χιτώνα του Κυρίου. Η Υπεραγία Θεοτόκος εισάκουσε τις προσευχές της και δίνοντάς της στον ύπνο της έναν Σταυρό φτιαγμένο από κληματόβεργες, για να την προστατεύει από ορατούς και αοράτους εχθρούς, της είπε να πάει στη Γεωργία να κηρύξει το Ευαγγέλιο του Ιησού Χριστού και θα βρει εκεί τον άρραφο Χιτώνα Του. Η αγία μετά από πολλούς κόπους και ταλαιπωρίες έφτασε στην μακρινή αυτή χώρα.

Εκεί στους βασιλικούς κήπους κάτω από έναν κέδρο βρήκε τον τόπο, όπου είχε εναποτεθεί ο Χιτώνας του Χριστού με αποκάλυψη θεϊκή.
Με τη βοήθεια του Θεού, η αγία Νίνα φώτισε μέσα σε μερικά χρόνια ολόκληρη σχεδόν τη χώρα της Γεωργίας. Η βασιλική οικογένεια κι όλοι οι άρχοντες βαπτίσθηκαν και πλήθος λαού. Γεμάτη ζήλο απομακρύνονταν από την πόλη στο όρος, όπου βρήκε μία μικρή σπηλιά, καλυμμένη με κλαδιά δένδρων και παρέμεινε σε αυτήν προσευχόμενη.
Παίρνοντας μαζί της τον πρεσβύτερο Ιάκωβο και έναν διάκονο, έφυγε βόρεια, στα ορεινά όπου γέμισε τις ρεματιές του Καυκάσου με το κήρυγμα του Ευαγγελίου. Τέλος έφθασε στην περιοχή Μπόντμπε, έφτιαξε μια καλύβα για κατάλυμμα κι αφού ολοκλήρωσε το έργο της, εν μέσω των μαθητών και των μαθητριών της, οι οποίοι θρηνούσαν, παρέδωσε το πνεύμα της στα χέρια του Ζώντος Θεού, το 335 μ. Χ.

***

Η ζωή στην έρημο του Άθω.
Αναμνήσεις του πατρός Σωφρονίου του Έσσεξ

Η έξοδος στην έρημο. Η προσευχή κατά την οποία λησμονείται ο κόσμος. Η σύναξη των Γερόντων το 1938. Ο λόγος του Αρχιεπισκόπου Βασιλείου Κριβοσέϊν. Η πνευματική του διακονία. Διάλογος με μοναχό. Το άκτιστο φως.

Άς είναι η δόξα του Κυρίου ευλογημένη τώρα και στους αιώνες. Πάλι τις τελευταίες ημέρες ετοιμαζόμουν νοερά για την έξοδό μου από αυτή τη ζωή. Με τη μείωση των δυνάμεών μου, με τη σταδιακή αύξηση της απομονώσεως μου, στην οποία καταδικάσθηκα εξαιτίας του γήρατος, μη έχοντας δυνατότητα ούτε να διαβάσω ούτε να ακούσω, σκέφτομαι ότι το «έργο» μου τελείωσε. Γι’ αυτό και αποφάσισα να σας διηγηθώ γιά τις τελευταίες ημέρες του Γέροντα και για τις πρώτες ημέρες της ζωής μου μετά την τελευτή του.

Όταν ο πατήρ Σιλουανός ήταν ακόμη νέος, αρρώστησε σοβαρά, και περιμένοντας το τέλος του παρακάλεσε τον ηγούμενο Μισαήλ να του δώσει ευλογία για το μεγάλο Σχήμα. Ο ηγούμενος Μισαήλ, ο θαυμάσιος αυτός άνδρας, του λέει: «Για το Σχήμα να σε ευλογήσει ο Θεός, αλλά δεν θα πεθάνεις σύντομα». Και του είπε τί θα του συμβεί, αλλά τώρα δεν το θυμάμαι ακριβώς. Όταν όμως άρχισε το έτος 1938, ο Σιλουανός είπε:
«Σύμφωνα με τους λόγους του ηγουμένου, ο θάνατός μου πρέπει να έρθει αυτό τον χρόνο». Λίγο καιρό αργότερα ζήτησα ευλογία από τον ηγούμενο, τον ίδιο άγιο και θαυμάσιο άνδρα Μισαήλ, να μου επιτρέψει να χρησιμοποιώ μιά καλύβη. Ουσιαστικά αυτή ήταν ένα καλό σπίτι για διαβίωση ηλικιωμένων ανθρώπων πού ήθελαν να τελειώσουν τη ζωή τους στον Άθω. Απείχε από το μοναστήρι περίπου δεκαπέντε λεπτά πορείας, με κατεύθυνση προς τον Νότο, προς τη Δάφνη, το λιμάνι του Αγίου Όρους. Εκεί λοιπόν σύχναζα όταν ήμουν ελεύθερος από τις ακολουθίες. Στο μοναστήρι ήμασταν δύο διάκονοι. Όταν έπρεπε να είμαστε παρόντες σε όλες τις ακολουθίες, τότε πολύ λίγος καιρός απέμενε, ενώ όταν ήμουν ελεύθερος από τη σειρά της διακονίας μου, τότε περνούσα τον περισσότερο καιρό εκεί.

Η ζωή μου στην Καλύβη αυτή ήταν πολύπλοκη. Ήμουν νεότερος από τους περισσότερους πατέρες. Η διαμονή σε τέτοια Καλύβη θεωρούνταν από πολλούς ως μεγάλο προνόμιο. Αλλά, όπως γνωρίζετε από το βιβλίο μου, ο Θεός μου δώρισε συντριβή για τις αμαρτίες μου, απόγνωση για τον ίδιο τον εαυτό μου και παρατεταμένο και βαθύ πένθος .
Εκεί γίνονταν πολλές συνομιλίες, για τις οποίες θα ήθελα να μιλήσω μαζί σας.

Κάποια φορά με ρώτησε ο Σιλουανός:
– Νιώθετε άνετα να προσεύχεσθε στην Καλύβη αυτή;
Απάντησα:
– Ναι. Κατά καιρούς μου φαίνεται ότι λησμονώ τον κόσμο. Θυμάμαι όμως το σώμα μου.
Με εξέπληξε η αντίδραση του πατρός μου Σιλουανού:
– Αλλά και το σώμα τί είναι; Δεν είναι άραγε και αυτό κόσμος;

Στεκόμουν μπροστά στο θαυμαστό αυτό φαινόμενο και ήρθε στον νου μου η εξής σύγκριση: βρίσκομαι στους πρόποδες ενός όρους υψηλού, του οποίου η κορυφή κρύβεται στα σύννεφα. Τα λόγια αυτά, «Αλλά τί είναι το σώμα, αν όχι κόσμος;», μου προκάλεσαν την προηγούμενη σκέψη. Ωστόσο δεν τον καταπονούσα με ερωτήσεις, αλλά δεχόμουν τα λόγια του, με την ελπίδα ότι θα έρθει στιγμή πού ο Θεός θα επιτρέψει να κατανοήσω το πραγματικό τους νόημα.
Στη συνείδησή του, με την προσευχή για όλο τον Αδάμ, ο πατήρ Σιλουανός κατέληξε στο ότι με το σώμα μας συνδέεται όλη η ανθρωπότητα σε έναν Αδάμ.

Οι συνομιλίες πού μας χάρισε ο Κύριος μου προκαλούσαν διαρκώς θαυμασμό για τον Γέροντα. Πώς αυτός έγινε πραγματικά ζωντανό πρόσωπο, αληθινά γνήσιος χριστιανός!
Στην αρχή του έτους 1938 μου είπε: «’Όταν πεθάνω, θα είναι καλύτερα για σας να ζητήσετε ευλογία και να πάτε στην έρημο, γιατί σας βλέπω αδύναμο και η ζωή στο μοναστήρι ξεπερνά τις δυνάμεις σας».

Θα προσπαθήσω να μην επεκταθώ στην ανάλυση πολλών λεπτομερειών. Θα πω μόνο ότι, όταν ο Γέροντας κοιμήθηκε, πήγα πράγματι στον πνευματικό και είπα: «Μήπως είναι καλύτερα για μένα να ζήσω στην έρημο, όπως οι ερημίτες του Αγίου Όρους στα Καρούλια»; Και ο πνευματικός πατέρας Σέργιος μου απάντησε: «Ναι, πάτερ Σωφρόνιε, πηγαίνετε στην έρημο, ο Θεός να σας ευλογήσει». Τον πατέρα Σέργιο τον χειροτόνησε ιερέα ο επίσκοπος Αχρίδος Νικόλαος Βελιμίροβιτς, μεγάλος άνδρας, πού χειροτόνησε και εμένα διάκονο. Και ο πατήρ Σέργιος, πού μου φερόταν με πολλή αγαθότητα και καλοσύνη, μου έδωσε την ευλογία να πάω στην έρημο, αλλά είπε: «Εσείς βεβαίως καταλαβαίνετε ότι η ευλογία μου δεν επαρκεί. Οφείλετε να απευθυνθείτε στον ηγούμενο και να ζητήσετε από εκείνον την ευλογία.

Πήγα στον ηγούμενο Μισαήλ -ο Θεός να με ελεήσει δι’ευχών του- και μου λέει: «Ο Θεός να σας ευλογήσει, πάτερ Σωφρόνιε. Πηγαίνετε και προσεύχεσθε στην έρημο. Γνωρίζετε όμως ότι η ευλογία μου δεν επαρκεί. Χρειάζεται να λάβετε ακόμη τη συναίνεση του συμβουλίου των Γερόντων της Μονής».
Ο ηγούμενος ήταν άρρωστος και δεν έλαβε μέρος στη σύναξη των Γερόντων της Μονής, στην οποία όμως προήδρευσε ο αντικαταστάτης του ηγουμένου. Του είπα ότι θα ήθελα να μεταβώ στην έρημο και επιθυμώ να παραδώσω τον εαυτό μου στην κρίση των πατέρων. Συμφώνησε, και σύντομα ακλούθησε η σύναξη των Γερόντων, στην οποία με προσκάλεσαν.

Στη σύναξη αυτή των Γερόντων, πού ακόμη και τώρα είναι σαν να την έχω μπροστά στα μάτια μου, γιατί αποτυπώθηκε τότε στη συνείδησή μου, πρώτος σηκώθηκε ο ιερομόναχος Βησσαρίων, ο γραμματέας του ηγουμένου, απαλός, λεπτός και προσεκτικός άνθρωπος, και είπε: «Πάτερ Σωφρόνιε, το εγχείρημα αυτό, για το οποίο ρωτάτε το συμβούλιο των γερόντων, είναι πολύ μεγάλο και σημαντικό. Ακούστε λοιπόν τη γνώμη μου: Παραμείνετε ακόμη για ένα χρόνο στο μοναστήρι και τότε, αν ο λογισμός σας δεν αλλάξει, πηγαίνετε στην έρημο». Μου συνέβαινε να επισκέπτομαι συχνά τον πατέρα Βησσαρίωνα, γιατί είχε ιδιαίτερο κελί ως βοηθητικό γραφείο του ηγουμένου. Λόγω του σεβασμού μου προς τον πατέρα Βησσαρίωνα δεν απάντησα τίποτε στα λόγια του.

Δεύτερος σηκώθηκε ο πατήρ Ματθαίος. Ήταν στην ηλικία λίγο γεροντότερος από τον πατέρα Σιλουανό και από το ίδιο χωριό με εκείνον, αλλά, κατά παράδοξο τρόπο, συμπεριφερόταν απέναντί του ως ανώτερος και με εξουσία. Τότε όμως, μετά τον θάνατο του Γέροντα, ξαφνικά με πλησίασε διασχίζοντας όλο το δωμάτιο και μου είπε τα εξής: «Πάτερ Σωφρόνιε, πού πηγαίνετε; Μήπως νομίζετε ότι θα βρείτε κάτι ανώτερο από τον Σιλουανό; Αν λοιπόν ο Σιλουανός σώθηκε στο μοναστήρι, και εσείς να σωθείτε στο μοναστήρι!». Πάλι δεν απάντησα τίποτε.

Μετά σηκώθηκε ο πολύ αυστηρός Γέροντας Ιωσήφ, υπεύθυνος της μοναστηριακής βιβλιοθήκης, πού είχε διαβάσει πολλά και θεωρούσε τον εαυτό του μεγάλο γνώστη της πνευματικής ζωής. Εγώ ήμουν βοηθός του στη βιβλιοθήκη. Και αυτός μου μίλησε αυστηρά: «Πάτερ Σωφρόνιε, αν φύγετε, δεν υπάρχει ευλογία για σας από τον ηγούμενο για να λειτουργείτε». Λέω στον πατέρα Ιωσήφ: «Αν ο Γέροντας λέει να μη λειτουργώ, θα σας πω ότι δεν πηγαίνω στην έρημο για να λειτουργώ. Άλλη είναι η σκέψη μου για την έρημο. Αλλά, πείτε μου: Απαγορεύει μήπως ο ηγούμενος και να κοινωνώ;». Η ήρεμη απάντησή μου τον έβγαλε από το αδιέξοδο. Λέει: «Όχι, πάτερ Σωφρόνιε. Δεν ρώτησα τον ηγούμενο. Ήταν δική μου πρωτοβουλία να σας δοκιμάσω, λέγοντας αυτά τα λόγια. Ο ηγούμενος όμως τίποτε δεν μου είπε και δεν συζητήσαμε για το θέμα αυτό».

Τότε ο ιερομόναχος Ιουστίνος, πού ήταν αντικαταστάτης του ηγουμένου, πράος και ήσυχος άνθρωπος, αποφάσισε να μιλήσει. Καθόταν σε ξεχωριστή πολυθρόνα, στο μέσο ενός μεγάλου δωματίου όπου συνεδρίαζε η σύναξη του συμβουλίου των Γερόντων. Απευθυνόμενος λοιπόν αυτός προς τον πατέρα Βησσαρίωνα λέει: «Πάτερ Βησσαρίων, νομίζω ότι για τη δοκιμή του λογισμού του πατρός Σωφρονίου ένας χρόνος είναι υπερβολικά πολύς». Και συνέχισε: «Λοιπόν, πάτερ Σωφρόνιε, μείνετε ως το Πάσχα εδώ στη Μονή και αν ο λογισμός σας δεν αλλάξει, τότε συν Θεώ πηγαίνετε στην έρημο».

Μόλις ο αναπληρωτής του ηγουμένου είπε αυτά τα λόγια, σηκώθηκα από το κάθισμά μου, του έβαλα εδαφιαία μετάνοια και είπα: «Να είναι ευλογημένο, Γέροντα!». Με τον τρόπο αυτό τελείωσε το θέμα μου στη σύναξη των Γερόντων. Η σύναξη με διέταξε να παραμείνω στο μοναστήρι από την αρχή του Οκτωβρίου του έτους 1938 ως το Πάσχα τού 1939.

Θα σας πω ότι ήταν παράδοξη η σχέση μου με το μοναστήρι. Έζησα εκεί δεκατέσσερα χρόνια και ποτέ δεν είχα καιρό να μιλήσω με οποιονδήποτε. Μετά από όλα τα διακονήματά μου έσπευδα να πάω στο κελί μου, για να κλάψω για τον εαυτό μου. Η αναχώρησή μου λοιπόν προκάλεσε παράξενη εντύπωση. Οι πατέρες ενοχλήθηκαν εξαιτίας μου με τη σκέψη: «Ορίστε, φεύγει από το μοναστήρι σαν να μην ήταν κατάλληλο για να σωθεί εδώ».

Έπειτα έρχονταν πολλοί σε μένα κατά τη διάρκεια του μισού εκείνου έτους πού πέρασα, από τον Οκτώβριο ως τον Απρίλιο. Μεταξύ αυτών πού έρχονταν για να με πείσουν ήταν και ο π. Βασίλειος*, πού στη συνέχεια έγινε αρχιεπίσκοπος Βρυξελλών. Ήρθε στο κελί μου και μου είπε: «Πάτερ Σωφρόνιε, βρήκα στην Κλίμακα του αγίου Ιωάννου χωρίο από το οποίο γίνεται σαφές ότι δεν πρέπει να πάτε στην έρημο». Σε όλους όμως, που έρχονταν να με πείσουν, έλεγα: «Εγώ ο ίδιος αναζητώ το θέλημα του Θεού. Φοβάμαι να βγω στην έρημο. Σκέφτομαι ότι είμαι μικρόψυχος και αδύνατος. Αν συναντήσω από τις εχθρικές δυνάμεις τέτοιους πειρασμούς πού πρόσβαλαν τον Γέροντα Σιλουανό, τότε δεν θα αντέξω, δεν θα μπορέσω». Και ο φόβος αυτός με ανάγκαζε να αναζητώ όσο το δυνατόν περισσότερο τις ευλογίες, αλλά τις νόμιμες ευλογίες, του πνευματικού, του ηγουμένου και της συνάξεως των Γερόντων.
Λέω στον πατέρα Βασίλειο: «Πάτερ Βασίλειε, αν έρθετε και μου φέρετε πέντε χιλιάδες χωρία από τους άγιους Πατέρες, μεγάλους και μικρούς, εγώ θα σας υποδείξω μόνο ένα το δικό μου χωρίο. Και αυτό θα είναι ισχυρότερο από τα πέντε χιλιάδες δικά σας». Το νόημα της απαντήσεώς μου ήταν το εξής: Αναζητούσα ευλογία με τον νόμιμο τρόπο από τούς «παράγοντες», τούς οποίους εξουσιοδοτεί η παράδοση γι’ αυτή την ευλογία: τον πνευματικό, τον ηγούμενο και τη σύναξη των Γερόντων.

Σκεφτόμουν ότι η ευλογία αυτή μπορεί να αντιπαραταχτεί σε όλους και στον καθένα. Θα σας πω λοιπόν την αλήθεια: ο Θεός μου έδωσε ευλογημένη έρημο! Αυτός όμως έπειτα με έβγαλε από την έρημο με αρκετά αυστηρό τρόπο. Όταν πλέον έδωσα την παλιά μου Καλύβη στην έρημο και δεν είχα πιά τα μέσα να αποκτήσω άλλη, αναχώρησα από τα Καρούλια για άλλη έρημο, πού βρίσκεται στα όρια της Μονής του Αγίου Παύλου.

Στην αδελφότητα του Αγίου Παύλου ο ηγούμενος ήθελε να έχει πνευματικό. Στον Άθω ο πνευματικός δεν πρέπει να βρίσκεται στα όρια της Μονής. Πρέπει ο πνευματικός να είναι εντελώς ξένος προς τη διαχείριση της εξουσίας της Μονής, ώστε η εξομολόγηση να γίνεται με ειλικρίνεια και καθαρότητα, και όχι με την προσπάθεια για την απόκτηση εύνοιας, χάρη στην ευλογία του πνευματικού. Ήδη το έτος 1938 ο Γέρων Σιλουανός κάποια στιγμή μου είπε: «Όταν θα είστε πνευματικός, να δέχεστε τους ανθρώπους, να μην τους στερείτε τον λόγο του Θεού και να τους υπομένετε». Τότε μόλις πού ζούσα, και σκέφτηκα ότι ο Γέροντας δεν γνωρίζει πώς θα μπορούσα να αντέξω ακόμη για χρόνια. Ήμουν ακόμη νέος για να είμαι πνευματικός στο Άγιον Όρος, και η σκέψη αυτή έσβησε εντελώς από τη συνείδησή μου. Και μόνο όταν βρέθηκα πιά στην έρημο, θυμήθηκα τα λόγια του Γέροντα Σιλουανού.
Εκείνο τον καιρό η Ελλάδα βρισκόταν υπό την κατοχή των Γερμανών.

Ήρθα στην έρημο λίγο πριν από τον πόλεμο, το Πάσχα, ενώ τον Οκτώβριο του 1940 ήδη κηρύχθηκε ο πόλεμος. Όταν με επισκέφτηκε ο γραμματέας της Μονής του Αγίου Παύλου π. Θεοδόσιος, άνθρωπος ευφυής, προσεκτικός και σοβαρός, και είπε ότι ο ηγούμενός τους ήθελε να με κάνει πνευματικό στο μοναστήρι τους, τότε ήρθαν στον νου μου τα λόγια του Γέροντα Σιλουανού: «Όταν θα είστε πνευματικός…». Κατά τη στιγμή όμως της συνομιλίας μου με τον Γέροντα ο λόγος αυτός μου είχε φανεί περιττός, γιατί ο ίδιος δεν γνώριζα αν θα έφθανα ως το κελί μου. (Έπρεπε να ανεβώ περισσότερα από 150 σκαλοπάτια, για να μεταβώ από το κελί του Σιλουανού ως το δικό μου.) Έτσι, έγινα πνευματικός και πήγα στη σπηλιά κοντά στη Μονή του Αγίου Παύλου. Ευλογημένα αυτά τα μέρη!

Ξαφνικά έπεσε καταρρακτώδης βροχή και το νερό διαπέρασε το τεράστιο πάχος του βράχου, μέσα στον οποίο ήταν η σπηλιά μου. Ενώ προηγουμένως ήταν πάντα στεγνή, τώρα η σπηλιά τον χειμώνα γέμιζε νερά. Ο χειμώνας στην Ελλάδα συνήθως είναι σύντομος. Ωστόσο όμως συνέβη να παραμείνω έξι μήνες στη σπηλιά, όπου υπήρχε πολύ νερό. Εκατό κουβάδες νερού την ημέρα μετέφερα από το κελί μου, και κοιμόμουν κάτω από δύο φύλλα λαμαρίνας, για να προστατεύσω το κρεβάτι μου από το νερό πού έσταζε από πάνω…
Γρήγορα περνά η ώρα αυτών των αναμνήσεων για το Άγιον Όρος. Αν τυπικά ανήκα στη ρωσική Εκκλησία, τότε θα έφερα το μεγάλο Σχήμα με τις λέξεις «Άγιος, άγιος, άγιος…», και από μακριά ακόμη βλέποντάς με θα έλεγαν: «Ου, μεγαλόσχημος περνά!». Εγώ όμως ανατράφηκα στον Άθω.
Και εκεί μου ήταν ευχάριστο να βλέπω ότι πολλές φορές ήταν δυνατόν να μην αναγνωρίσει κάποιος τον ηγούμενο και να μην τον διακρίνει από τον υποτακτικό. Και γράφω στο δοκίμιό μου «Περί των βάσεων τού ορθοδόξου μοναχισμού», ότι στον Άθω υπάρχει εντελώς άλλη τάξη. Συμβαίνει να είμαι μεγαλόσχημος επί πενήντα και πλέον χρόνια, και ήδη προ πολλού, από το 1935, θα έπρεπε να βαδίζω όπως οι μεγαλόσχημοι στη Ρωσία, αλλά περπατώ ελεύθερα…

Βλέπετε, σας διηγήθηκα πριν από την τελευτή μου λίγα από τη ζωή μου στον Άθω. Αλλά ο ίδιος δεν γνωρίζω πότε θα πεθάνω.
Η σκέψη μου λοιπόν στρέφεται γύρω από το αν εκπλήρωσα το καθήκον μου απέναντί σας. Τώρα μειώνονται οι ικανότητες μου να παρακολουθώ τη ζωή σας, εξασθενεί η μνήμη μου, περιορίζεται η όρασή μου και δεν μου επιτρέπει να διαβάζω, ενώ η βαρηκοΐα μου με αναγκάζει να φορώ ακουστικά, έτσι πού γεμίζουν τα αυτιά μου με θόρυβο με ό,τι και αν κάνω. Θα μιλώ όμως μαζί σας ως τις τελευταίες ημέρες μου, ως την τελευταία μου αναπνοή… …

Εκφωνήθηκε στα ρωσικά, στις 17 Φεβρουάριου 1992.
Ομιλία 95 (17 Φεβρουαρίου 1992), Η ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΕΡΗΜΟ ΤΟΥ ΑΘΩ
Αρχιμανδρίτου Σωφρονίου (Σαχάρωφ), Οικοδομώντας τον ναό του Θεού μέσα μας και στους αδελφούς μας, Τόμος Γ , σελ. 154, Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ Αγγλίας 2013-2014.

*Ο Αγιορείτης Αρχιεπίσκοπος Βρυξελλών και Βελγίου Βασίλειος Κριβοσέϊν (1900-1985) γεννήθηκε στην Πετρούπολη. Ο πατέρας του διετέλεσε υπουργός και αντιπρόεδρος της ρωσικής κυβερνήσεως. Σπούδασε φιλολογία στα πανεπιστήμια Πετρουπόλεως και Μόσχας. Έμαθε καλά ελληνικά και ασχολήθηκε με τη μελέτη των Πατέρων της Εκκλησίας.
Το φθινόπωρο του 1925 ήλθε στο Άγιον Όρος. Εισήλθε στην ιερά μονή Αγίου Παντελεήμονος, όπου εκάρη μοναχός το 1927. Συνδέθηκε πνευματικά με τον όσιο Σιλουανό (†1938) και τον βιογράφο του Γέροντα Σωφρόνιο († 1993). Κατά την εικοσιπεντάχρονη παραμονή του στο Άγιον Όρος δεν ασχολήθηκε μόνο με διοικητικά θέματα, ούτε απορροφήθηκε από αυτά. Προσευχήθηκε και μελέτησε πολύ. Αγάπησε ιδιαίτερα τους Έλληνες Πατέρες και κατέστη εξαίρετος παλαμιστής και συμεωνιστής. Το 1960 τοποθετήθηκε αρχιεπίσκοπος Βρυξελλών.
Ανέπτυξε πλούσιο συγγραφικό έργο. Είναι ο αυθεντικότερος ερμηνευτής του αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου  με το έργο του, «Μέσα στο φως του Χριστού». Ανεπαύθη εν Κυρίω ως αρχιεπίσκοπος Βρυξελλών και Βελγίου στις 22.9.1985 στη Πετρούπολη.

***

Άγιος Γέροντας Σωφρόνιος του Έσσεξ ο Αθωνίτης (+1993)
Εορτάζει στις 11 Ιουλίου

Πολύτιμοι αδελφοί και αδελφές μου, να διαβάζεται τη θεολογική προσευχή για την ενότητα που σας πρότεινα, με όλη την καρδιά σας, με φλογερή πίστη. Και τότε θα δείτε να ανοίγονται οι πόρτες που νωρίτερα ήταν κλειστές. Θα ανοίξουν μπροστά σας δρόμοι που ήταν φραγμένοι με εμπόδια. Η θέση μας είναι σημαντική, γιατί στις συνθήκες που μας δόθηκαν μπορούμε πράγματι να κτίσουμε τη ζωή μας, έχοντας τέτοιον οδηγό, όπως είναι ο μακάριος Σιλουανος.

Κύριε Ιησού Χριστέ, ο Αμνός του Θεού, ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου, ο τη Ση αναβάσει επί τον Γολγοθάν εξαγοράσας ημάς εκ της κατάρας του Νόμου και αποκαταστήσας την πεπτωκυΐαν εικόνα Σου, ο εκτείνας επί του Σταυρού τας αχράντους χείρας Σου, ίνα τα εσκορπισμένα τέκνα του Θεού επισυναγάγης εις έν, και καλέσας τη επιφοιτήσει του Παναγίου Πνεύματος εις ενότητα πάντας, Συ, ο Ών του Πατρός το απαύγασμα, προ της εξόδου Σου επί την μεγάλην ταύτην και κοσμοσωτήριον ιερουργίαν εδεήθης του Πατρός Σου, ίνα πάντες έν ώμεν, καθώς Συ είς εί μετά του Πατρός και του Πνεύματος του Αγίου.

Παράσχου τοίνυν ημίν χάριν και σοφίαν του εκπληρούν την εντολήν ταύτην καθ’ εκάστην, και ενίσχυσον ημάς εις τον αγώνα της αγάπης εκείνης, ήν Συ ενετείλω ημίν, ειπών:

«Αγαπάτε αλλήλους καθώς ηγάπησα υμάς».

Δώρησαι ημίν δια του Αγίου Σου Πνεύματος την δύναμιν του ταπεινούν εαυτούς ο είς ενώπιον του ετέρου, εν τω κατανοείν ότι, εάν τις πλείον αγαπά, πλείον και ταπεινούται. Δίδαξον ημάς εύχεσθαι ο είς υπέρ του άλλου, αλλήλων τα βάρη βαστάζειν εν υπομονή, και ένωσον ημάς τω συνδέσμω της ακαταλύτου αγάπης εν τω Ονόματι Σου τω Αγίω, χαριζόμενος ημίν ωσαύτως του οράν εν εκάστω αδελφώ και εκάστη αδελφή ημών την εικόνα της αρρήτου δόξης Σου και μη επιλανθάνεσθαι ότι:

Ο αδελφός ημών η ζωή ημών εστι.

Ναι, Κύριε, ο τη Ση ευδοκία επισυναγαγών ημάς επί το αυτό, ποίησον ημάς γενέσθαι εν αληθεία μίαν οικογένειαν, ζώσαν εν μιά καρδία, μιά θελήσει, μιά αγάπη, ως είς άνθρωπος, κατά την περί του προπάτορος Αδάμ προαιώνιον βουλήν Σου. Επισκίασον τον οίκον ημών τω του φόβου Σου πνεύματι και σκέπασον αυτόν τη σκέπη της Παναχράντου Σου Μητρός και πάντων των Αγίων Σου, ευλογών και υπερασπιζόμενος ένα έκαστον των ενθάδε διαμενόντων (ονόματα), διαφυλάττων ημάς εκ φθοροποιών λογισμών, αναρμόστων λόγων ή κινήσεων καρδίας, επιβλαπτόντων την ειρήνην και την ομόνοιαν, όπως οικοδομηθή ο οίκος ούτος επί την πέτραν των ευαγγελικών Σου εντολών εις τόπον προσευχής, αγιασμού και σωτηρίας, δι’ ημάς αυτούς και δια πάντας τους επισκεπτομένους ημάς, τους κοπιώντας και πεφορτισμένους αδελφούς και αδελφάς ημών, ίνα πάντες εύρωμεν ανάπαυσιν εν Σοι, τω πράω και ταπεινώ Βασιλεί ημών, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.

Αρχιμ. Σωφρονίου Σαχάρωφ, Περί προσευχής, έκδ. Ι. Μ. Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ Αγγλίας 1991.Ο Γέροντας Σωφρόνιος του Έσσεξ ησυχαστής στο ερημικό σπήλαιο της Αγίας Τριάδος
https://iconandlight.wordpress.com/2017/10/24/%CE%BF-%CE%B3%CE%AD%CF%81%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%82-%CF%83%CF%89%CF%86%CF%81%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%AD%CF%83%CF%83%CE%B5%CE%BE-%CE%B7%CF%83%CF%85%CF%87%CE%B1%CF%83/

Έως την ώρα που ανέτελλε ο ήλιος… προσευχόταν συνεχώς με το «Πάτερ ημών». Γέροντας Σωφρόνιος του Έσσεξ
https://iconandlight.wordpress.com/2019/05/15/%ce%ad%cf%89%cf%82-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%cf%8e%cf%81%ce%b1-%cf%80%ce%bf%cf%85-%ce%b1%ce%bd%ce%ad%cf%84%ce%b5%ce%bb%ce%bb%ce%b5-%ce%bf-%ce%ae%ce%bb%ce%b9%ce%bf%cf%82-%cf%80%cf%81%ce%bf%cf%83/

Άγιος Γαβριήλ του Σαμτάβρο της Γεωργίας, Να κάνεις τρεις παρακλήσεις. Στην Παναγία, στην αγία Νίνα και στον άγιο Γεώργιο, και όλα θα πάνε καλά.
https://iconandlight.wordpress.com/2018/07/09/23934/

Το σημαντικότερο έργο του μοναχού είναι η εσωτερική παράστασή του ενώπιον του Θεού, η προσευχή. Γέροντας Σωφρόνιος του Έσσεξ
https://iconandlight.wordpress.com/2015/07/09/%cf%84%ce%bf-%cf%83%ce%b7%ce%bc%ce%b1%ce%bd%cf%84%ce%b9%ce%ba%cf%8c%cf%84%ce%b5%cf%81%ce%bf-%ce%ad%cf%81%ce%b3%ce%bf-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%bc%ce%bf%ce%bd%ce%b1%cf%87%ce%bf%cf%8d-%ce%b5%ce%af%ce%bd/

Μέσα στη Θ. Λειτουργία ο άνθρωπος μπορεί να ζήσει το Χριστό, μπορεί να βρει το παν. Γέροντας Σωφρόνιος του Έσσεξ
https://iconandlight.wordpress.com/2017/07/09/%CE%BC%CE%AD%CF%83%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CE%B8-%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B3%CE%AF%CE%B1-%CE%BF-%CE%AC%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CF%82-%CE%BC%CF%80%CE%BF%CF%81%CE%B5/Απολυτίκιον του Αρράφου Χιτώνος του Χριστού . Ήχος πλ. α΄. Τον συνάναρχον Λόγον.

Προσκυνούντες τον τόπον εναποθέσεως του Σού Αρράφου Χιτώνος, Λόγε Θεού και Θεέ, οι πιστοί πανευλαβώς Σε ικετεύομεν· Εν τη ενότητι της Σης αγαπήσεως ημάς συντήρει εις τους αιώνας και στίφη αιρετιζόντων δίωκε, Σώτερ, η Αλήθεια.

Μεγαλυνάριον.

Άρραφον Χιτώνά Σου, Λυτρωτά, ον ευρείν επόθει εν Ματσχέτα τη ιερά η Αγία Νίνα, ποθούμεν προσκυνήσαι εν γη τον κεκρυμμένον, Σώτερ Θεάνθρωπε.

Απολυτίκιον Αγίας Νίνας ισαποστόλου της Γεωργίας
Ήχος πλ. α’. Τον Συνάναρχον Λόγον.

Ως ωραίοι οι πόδες σου οι ζηλώσαντες ακολουθήσαι ταις τρίβοις των αποστόλων Χριστού, Νίνα, σκεύος Παρακλήτου παμφαέστατον· όθεν τιμώντές σε πιστώς, Γεωργίας φρυκτωρέ φωτόλαμπρε, σε αιτούμεν· ημών τα σκότη λιταίς σου της αγνωσίας πόρρω σκέδασον.

Απολυτίκιον. Αγίων 45 Μαρτύρων — Ήχος δ´ . Ταχύ προκατάλαβε

Οι Μάρτυρες σου Κύριε, εν τη αθλήσει αυτών, το στέφος εκομίσαντο της αφθαρσίας, εκ σου του Θεού ημών· σχόντες γαρ την ισχύν σου, τους τυράννους καθείλον· έθραυσαν και δαιμόνων τα ανίσχυρα θράση. Αυτών ταίς ικεσίαις Χριστέ ο Θεός, σώσον τας ψυχάς ημών.

Ήχος πλ. α΄. Χαίροις ασκητικών.

Στ. Καυχήσονται Όσιοι εν δόξη και αγαλλιάσονται επί των κοιτών αυτών.

Χαίροις, ο της Ρωσίας βλαστός* και το του Άθωνος ευώδες απάνθισμα,* μιγάδων ο πρωτοπόρος,* εν του Κιέβου τη γη,* ο την ερημίαν πολισάμενος·* πατήρ ο δειξάμενος* τέκνων απείρων εν πνεύματι*, α προς Πατέρα* τον ουράνιον έργοις σου* καθοδηγήσας,* ναούς δειξάμενος Πνεύματος.* Δόξα σοι, πανσεβάσμιε,* Αντώνιε Όσιε,* δέχου ημών τε τον ύμνον*  και  της  καρδίας την πρόθεσιν,* προχέων σοίς φίλοις,* ευλογίαν την εξ ύψους* παθών τε λύτρωσιν.

Ήχος δ΄. Ως γενναίον εν Μάρτυσι

Τον αόκνως διδάξαντα και ποιήσαντα μέλψωμεν ασκητήν ως μέγιστον και θειότατον κατά το ρήμα του Κτίσαντος, θεόπνουν Σωφρόνιον, απαθείας εραστήν και υπέρμαχον νήψεως, ως ψαλτήριον και ηδύμολπον όργανον του θείου Παρακλήτου εκβοώντες· Χαίρε, χρηστότητος σκήνωμα.

Λιτή. Ήχος α΄.

Ο εκ νεαράς ηλικίας μνήμην έχων θανάτου και ησυχίαν φιλών την αρετοτρόφον, Σωφρόνιος ο ένθεος, συγκαλεί σήμερον άπαντας εις πνευματικήν πανδαισίαν· δεύτε, ούν πάντες τρυφώντες των αυτού κατορθωμάτων και των πνευματικών αυτού αναβάσεων ευφρανθώμεν και δόξαν αέναον πέμψωμεν τω ευιλάτω Κυρίω και Λυτρωτή των ψυχών ημών.